Hoe werkt het nieuwe bestuurlijk stelsel van Amsterdam nou eigenlijk? Die vraag beantwoordde ik in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen met een uitgebreide analyse die door veel kiezers is geraadpleegd. Afgelopen donderdag belde NRC Handelsblad me erover: of ik na twee maanden een eerste indruk kon geven hoe dat nieuwe stelsel nu eigenlijk in de praktijk functioneert. Mijn antwoord: het komt moeizaam op gang.
De deelraden gaan verdwijnen bij de komende verkiezingen van 19 maart. Daar krijg ik als deelraadslid vaak vragen over. “Hoe zit dat nou precies, Jeroen? Waarom moet ik stemmen voor iets dat ze gaan opheffen?” Mijn antwoord is dan altijd: jouw stem is belangrijker dan ooit! Ik ga proberen het goed uit te leggen.
Eerst even twee misverstanden uit de wereld helpen.
Ten eerste: mensen zeggen vaak dat de stadsdelen gaan verdwijnen. Dat is onjuist. De stad is opgedeeld in zeven gebieden, de stadsdelen. Die indeling blijft gewoon bestaan. Dit misverstand is hardnekkig omdat overheid en politiek de veranderingen die er wél aan zitten te komen nooit goed genoeg hebben uitgelegd.
Ten tweede: er zou toch een politiek-bestuurlijke laag worden geschrapt? Dat was inderdaad het plan van minister Donner (CDA) en zijn opvolger Plasterk (PvdA), maar de beoogde aanpassing van de Gemeentewet is uiteindelijk afgezwakt. Daarom blijven er op 19 maart verkiezingen nodig op stadsdeelniveau.
Goed, tot zo ver de misverstanden. Als mensen dus zeggen dat de stadsdelen verdwijnen, bedoelen ze eigenlijk de deelraden. Maar die verdwijnen niet helemaal. Daar komen bestuurscommissies voor in de plaats. En daar kiezen we op 19 maart volksvertegenwoordigers voor.
Dat zat ze dan, wethouder Andrée van Es. Als een schooljuf in de klassikaal omgebouwde lunchroom Coffeemania. Dit was haar vierde en laatste informatieavond “over de toekomst van uw stadsdeel”. Na bezoekjes aan Zuidoost, Noord en Oost was nu Nieuw-West aan de beurt. Op 12 juni beslist de gemeenteraad over haar voorstel om het bestuurlijk stelsel van Amsterdam rigoureus in te krimpen. Dit plan, waarbij de deelraden worden gehalveerd en hun beslisrecht verliezen, stuitte in de ontwerpfase op veel kritiek. Hoe was dat donderdagavond?
De toekomst van de Amsterdamse stadsdelen ligt onder vuur. Komende donderdag debatteert een commissie van de gemeenteraad over het plan voor een nieuw politiek stelsel, ontwikkeld door GroenLinks-wethouder Andrée van Es. Daarin dreigen de stadsdelen machteloze bestuurscommissies te worden met slechts veertien leden, inclusief drie eveneens machteloze bestuurders. Voor deze ‘aanzienlijke machtsverschuiving van de deelraden naar het gemeentebestuur’ heeft Van Es echter geen enkel inhoudelijk argument, betogen de deelraadsleden Gerard Molewijk (BNW81) en Herman Mulder (D66) uit stadsdeel Nieuw-West. Zelf hebben ze 12 argumenten waarom het plan van Van Es een slecht idee is.