Vandaag is het precies negen jaar geleden dat Marten Toonder overleed. Schrijver, tekenaar, studiobaas, heer van stand, taalvernieuwer, maar vooral: de belangrijkste stripmaker die Nederland ooit voortbracht. Ter herinnering aan deze gigant heb ik vandaag twee leestips.
De Stripdagen Haarlem 2014 stonden in het teken van de Eerste Wereldoorlog, die honderd jaar geleden een diepe wond sloeg in Europa. Over de diepste wond maakte de Fransman Jacques Tardi een imposant beeldverhaal, dat nog altijd als stripklassieker geldt: Loopgravenoorlog 1914-1918, uitgegeven door Casterman.
Tijdens het stripfestival bekeek ik de tientallen platen uit dit meesterwerk die onderdeel uitmaken van de expositie ‘Inktzwart’ in de Haarlemse Vishal. Inclusief een bizarre bouwplaat van Tardi’s loopgraven. Opdat wij niet vergeten graaf ik een recensie op die ik vele jaren geleden schreef over ‘Loopgravenoorlog’.
Komend weekend vinden weer de Stripdagen Haarlem plaats. Dit tweejaarlijkse festival is uniek in Nederland: geen enkel ander evenement geeft zo’n brede inkijk in de artistieke rijkdom van het beeldverhaal. Met dank aan Joost Pollmann, de festivaldirecteur die er na deze editie mee stopt. Jarenlang bezocht ik het festival als stripjournalist. Ik reikte er zelfs ooit op de Grote Markt een prijs uit: de Clickies, voor de beste webcomics. Ik schrijf al over strips sinds 1992, toen ik nog student was. Voor striptijdschrift MYX schreef ik van begin 2005 tot medio 2006 een maandelijkse column over strips. Die columns publiceerde ik online op Comicbase.nl, mijn stripwebsite die inmiddels niet meer bestaat. Vanwege de Stripdagen Haarlem herpubliceer ik die oude columns deze maand hier.
Sommige beelden worden mooier in je hoofd naarmate de herinnering vervaagt. Het juichen van Johan Cruijff (je weet wel, met dat verband om zijn hand), de tranen van Sinéad O’Connor, de verfstrepen van Karel Appel. Mensen die me kennen weten dat ik van strips hou. Het begon met de stripjeugdbladen Robbedoes en Kuifje, later volgde het volwassener werk van artiesten als Bilal en Moebius, daarna kwamen de graphic novels: Maus, Blankets, Ghost World. Maar goed: terug naar de jaren tachtig. Uit weekblad Robbedoes is me altijd één strip bijgebleven: ‘De droom van de walvis’, getekend door Frank, geschreven door Bom. Stripmakers doen niet aan ingewikkelde lange namen. Waarom is die strip zo bijzonder?
Wat wil West? Dat is de titel van de gratis stripkrant die op vrijdag 31 januari wordt gelanceerd in de Amsterdamse creatieve broedplaats OT301 in Amsterdam West. In Wat Wil West geven vijfentwintig stripmakers uit de hoofdstad, zowel routiniers als jonge talenten, hun getekende kijk op het westelijke deel van Amsterdam.
Deze week is de honderdste Tour de France van start gegaan. Het feestje is natuurlijk overschaduwd door de doping-bekentenis van Lance Armstrong, wiens zeven Tourzeges allemaal zijn geschrapt. Over alle hoogte- en dieptepunten van La Grande Boucle maakte de Nederlandse tekenaar Jan Cleijne een fraai stripboek: Helden van de Tour. Het doet je beseffen hoe mooi de wielersport wel degelijk kan zijn.
Drie brieven maar liefst in Het Parool van dinsdag over de strips in de krant. Kleuterstrips, bah! Waarom lees je dat soort generieke kritiek nou nooit over ‘de’ columnisten of ‘de’ fotografen? Nadere beschouwing leert trouwens dat alle briefschrijvers de drie langlopende strips Single, Dirkjan en Pukkels ‘uitstekend’ vinden, oftewel een positieve score van drie uit vijf, dus 60 procent. Vooral Floor de Goede (‘Floor de Slechtste!’) moet het ontgelden. “Kappen met die hap en schrijf een wedstrijd uit”, schuimbekt Paul van den Aardweg uit Lisse. Weet hij dan niet dat Het Parool zo’n wedstrijd al in 2006 heeft georganiseerd? Een van de deelnemers aan die Stripstrijd was… Floor de Goede. Op basis van lezersstemmen haalde hij bijna de halve finale. De lezers riepen uiteindelijke Michiel van de Pol tot winnaar uit. Leuke relativerende ‘slice of life’-strookjes over een dolende dertiger. Net zoiets als Flo dus. Floor de Goede is dan ook de gedoodverfde winnaar van een nieuwe Stripstrijd. Laat maar komen!
Als western-fanaat heb ik gisteren genoten van de expositie over indianen in De Nieuwe Kerk Amsterdam. Potten, pannen, omslagdoeken en zelfs een reusachtige totempaal vulden het museum op de Dam, maar er was ook aandacht voor de verbeelding van het indianenvolk in films en strips. Ik begrijp goed dat de samenstellers graag de mythes en vooroordelen over de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika wilden ontkrachten, maar soms draafden ze daar iets te veel in door.
Zo worden in een vitrine enkele stripalbums getoond waarin de indiaan stereotypisch zou zijn weergegeven. ‘Kuifje in Amerika’ uiteraard, maar we zien ook exemplaren van Comanche, Blueberry, Fort Wheeling en zelfs de Indianenreeks van Hans Kresse. Pardon? Als er iemand is die zich goed documenteerde en zijn respect voor het indianenvolk niet onder stoelen of banken stak, dan was het Kresse wel. Pijnlijk om dan dit begeleidende tekstje te lezen:
“Het stereotype van de bloeddorstige schurk is zeer geschikt voor stripboeken, waar hij dan ook vaak in voorkomt. Meestal is hij (de indiaan, red.) een vlak, anoniem personage dat de levensstijl van de beschaafde blanke bedreigt.”
Paul Teng wint de Stripschapprijs 2013, zo werd afgelopen maand bekend. Reden voor mij om even mijn archief in te duiken, want Teng was de allereerste tekenaar die ik ooit interviewde voor een stripblad. Najaar 1993 publiceerde ZozoLala mijn artikel ‘De southern blues van Delgadito’, over de indianenstrip waarmee Teng begin jaren ’80 debuteerde. Geen jeugdzonde, maar een goed gedocumenteerd tijdsbeeld in vier albums.
Klassiekers hoeven geen halve eeuw oud te zijn, ze kunnen ook gewoon uit de 21e eeuw stammen. De graphic novel ‘Blankets’ (in het Nederlands vertaald als ‘Een deken van sneeuw’) is zo’n moderne klassieker. Niet alleen vanwege het pure, intense verhaal van Craig Thompson, maar vooral vanwege de onovertroffen manier waarop het wordt verteld. Medio 2004 recenseerde ik deze beeldroman en interviewde ik Thompson in Amsterdam. Terugblikkend is dit een weerslag van beide artikelen.
In een harmonieus samengaan van tekst en beeld maken we kennis met een timide knul (Craig) die zich ontworstelt aan de beknellende omhelzing van zijn streng gelovige ouders door zich te storten in een prille kalverliefde. De romance tussen Craig en zijn zomerkampvriendin Raina is zo puur dat het de hemel op aarde lijkt – en toch blijkt ook deze idylle vergankelijk.