Is het toeval als je eigen kwaliteitskrant in één week tijd tot twee keer toe verwijst naar dezelfde briljante scene uit dezelfde briljante film? Zonder dat beide situaties iets met elkaar te maken hebben, zonder dat de film ook maar enigszins recent of hernieuwd actueel is. Filmkenners die de titel boven dit bericht lezen, weten welke film ik bedoel: One Flew Over The Cuckoo’s Nest (Milos Forman, 1975), met Jack Nicholson in misschien wel zijn beste hoofdrol ooit. Voluit zegt hij: “But I tried, didn’t I? Goddamnit, at least I did that.” Dit citaat had ineens betrekking op een politicus en een sporter.

Het – versimpelde – citaat dook als eerste op in een gastcolumn van Tom Egbers in NRC.next. De blonde sportpresentator haalde zelfs twee scenes uit de film, om het verschil aan te geven tussen de latere achtvoudige Olympische zwemkampioen Michael Phelps en onze eigen topzwemmer Pieter van den Hoogenband. Daar waar Phelps een beetje doet denken aan de doofstomme indiaanse reus Chief Bromden, lijkt de Nederlander enigszins op Nicholsons personage R.P. McMurphy: voor de derde keer op rij Olympisch goud winnen op de 100 meter vrije slag is als het in je eentje verplaatsen van een loodzware wasbak – het is onmogelijk.

Een treffende vergelijking, zo vlak voor Van den Hoogenbands laatste zwemfinale. Want hoopten we niet stilletjes allemaal dat Pieter toch nog het onmogelijke zou realiseren? Het lukte uiteindelijk niet, maar de sporter zelf was sporter genoeg om zich niet te laten verleiden tot dat fatalistische zinnetje van Nicholson: “At least I tried.” Van den Hoogenband wilde winnen, niets minder dan dat.

Dit weekend stuitte ik wederom op het zinnetje. Ditmaal in de zaterdagkrant van grote zus NRC Handelsblad. Herinnert u zich Marco Pastors nog? De Rotterdamse wethouder maakte furure onder de vleugels van Pim Fortuyn, maar faalde bij de afgelopen landelijke verkiezingen. Zijn partij EénNL werd, net als Leefbaar Nederland en de LPF, weggevaagd door de Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders. Sindsdien lukte het Pastors (befaamd om zijn uitspraak “Wie wil werken, heeft alleen een wekker nodig”) maar niet om een baan te vinden: zeventig keer werd hij naar eigen zeggen afgewezen na een sollicitatiegesprek. Men vond hem te controversieel, aldus Pastors. Uiteindelijk volgt het Nicholson-citaat:

“De slotsom is dat ik én veel voor elkaar heb gekregen én heb gefaald. Maar wat dan nog? Ken je de filmklassieker One Flew Over The Cuckoo’s Nest, waarin Jack Nicholson een wasbak van de grondt probeert te tillen? Met als doel het getraliede raam te forceren om zo te ontsnappen uit de psychiatrische inrichting. At least I tried, roept hij. Zo voel ik het ook: ik heb het tenminste geprobeerd.”

Pastors probeerde het, Van den Hoogenband probeerde het. Toch lukte het niet. Daar houdt de vergelijking op, want de film eindigt toch echt anders. Pastors weet dat, en hoopt dus blijkbaar nog steeds op hernieuwd succes: “Anderen deden gek, niet ik. In de film is die wasbak uiteindelijk ook door het raam gegaan.”

Vooruit, laten we de scene zelf ook even bekijken. We zien een hyperfanatieke Nicholson (hij won een Oscar met deze rol) die evengoed jammerlijk faalt. Toch zal hij uiteindelijk de anderen met zijn gedrag inspireren om zich te gaan verzetten tegen de repressie van hun inrichting. “At least I tried” betekent meer dan beginnen aan een kansloze missie. Met doorzettingsvermogen kom je altijd verder dan zonder.

Dat probeerden Nicholson, Egbers, Pastors en ik in deze column uit te leggen. At least we tried.

Tags: EénNL, Geert Wilders, gek, Jack Nicholson, LPF, Marco Pastors, Michael Phelps, Olympische Spelen, Pim Fortuyn, Politiek, PVV, solliciteren, Sport, Tom Egbers, winnen

This entry was posted on Monday, August 25th, 2008 at 21:51 and is filed under Cultuur, Film, Sport, Video. You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0 feed. You can leave a response, or trackback from your own site.