Misschien wel de meest gehate man uit de stripgeschiedenis is Fredric Wertham. Deze psychiater uit New York groeide een halve eeuw geleden uit tot de satan van de Amerikaanse comic-industrie.

Iedereen kon zijn bloed wel drinken: uitgevers, tekenaars, fans. En dat allemaal vanwege zijn boek Seduction of the Innocent, waarin hij bezorgde ouders wees op de verderfelijke invloed van de zogenaamde ‘crime comics’ op kinderen. Met alle gevolgen van dien: stripuitgevers legden het loodje, series werden in de ban gedaan en de branche onderwierp zichzelf aan de beruchte Comics Code.

Daar kan ik nou jaloers op worden: iemand die met een paar kritische publicaties een hele sector op z’n gat krijgt. Om dat hier in Nederland voor elkaar te krijgen, zal ik toch een stevige column moeten schrijven. Was de pen van Wertham dan zo genadeloos? Ik heb het boek gelezen (het staat integraal op internet) en kan niet anders dan constateren dat hij als schrijver een armoedige prutser was.

Bovendien is zijn wetenschappelijke onderbouwing boterzacht. De psychiater put uit zijn werk met jeugdige delinquenten, die vaak grootverbruikers van ‘crime comics’ waren. Vervolgens somt hij alle gruwelijkheden op die hij is tegengekomen in de door hem onderzochte boekjes. Veel anekdotes en opsommingen, maar dus geen goed onderbouwde theorie.

Toch is het revolutionair, want Wertham deed iets dat de ouders van striplezende kinderen in de jaren vijftig niet deden: hij lás de comics! Volwassenen waren massaal in de veronderstelling dat comics exact hetzelfde waren als de brave krantenstrips uit die tijd. Gecontroleerd hadden ze dat nooit, dus was ouderlijk Amerika geschokt toen Wertham opschreef dat de boekjes volstonden met martelpraktijken, verkrachtingen en vergoeilijking van geweld, liefst tegen politieagenten. Vrouwen werden afgebeeld als halfontklede neukpoppen, terwijl in jungle-comics hele negerstammen werden afgeschoten als beesten.

“Here is the repetition of violence and sexiness which no Freud, Krafft-Ebing or Havelock Ellis ever dreamed could be offered to children, and in such profusion”, schrijft Wertham. Wie stripplaatjes uit die tijd bekijkt, beseft dat de psychiater in zijn beschrijvingen niet heeft overdreven.

Toch toont Seduction of the Innocent ook een ontluisterend kijkje in de psyche van een geobsedeerde, verbitterde man. Al na een eerder artikel over dit onderwerp werd Wertham door de comic-industrie onder bootladingen stront bedolven. Hij werd zelfs op een cover afgebeeld, vastgebonden op een stoel wachtend op zijn moordenaar. Later zou hij verklaren dat hij werd geschaduwd door privédetectives, op zoek naar belastende informatie. Ook de fans maakten hem zwart: ze vergeleken hem met tijdgenoot Joseph McCarthy, die als senator een heksenjacht voerde tegen communisten.

Arme Fredric Wertham. In de nadagen van zijn carrière werd hij uitgenodigd voor een paneldiscussie op een grote Newyorkse stripbeurs. Op het moment dat hij het podium beklom, keerde het publiek zich massaal tegen hem. De sfeer was zo grimmig dat hij direct de beurs verliet. Nooit schreef hij meer een letter over strips. Misschien moet ik toch maar niet zo jaloers zijn.

Dit is de tweede column van journalist Jeroen Mirck voor stripblad Myx, verschenen in de editie van maart 2005.

Tags: column, comics, Fredric Wertham, Myx, Seduction of the Innocent

This entry was posted on Sunday, March 13th, 2005 at 00:15 and is filed under Strips & Cartoons. You can follow any responses to this entry through the RSS 2.0 feed. You can leave a response, or trackback from your own site.