Mag je alles zeggen op social media?

Oranje-selfie

Hoe staat het met vrijheid van meningsuiting op internet? Daarover sprak ik dinsdag op een debatavond van de Amsterdamse D66-afdelingen West en Nieuw-West. De andere drie sprekers waren Teun Gautier (Free Press Unlimited), Melle van den Berg (van satirische website De Speld) en advocaat Brendan Newitt. Het was een geïnspireerde uitwisseling van ideeën, al zou je een andere indruk kunnen krijgen bij het lezen van een nogal zuur verslag op ThePostOnline. Aangezien ik door deze TPO-scribent Chris Aalberts allerlei meningen krijg toebedeeld die ik niet heb verkondigd, publiceer ik hier zelf een weergave van mijn gesproken column.

Daar sta je dan, aangekondigd als politicus die in debat gaat met De Speld. Over vrijheid van meningsuiting nog wel. Debatteren met De Speld natuurlijk een gevecht tegen de bierkaai. Satire wint namelijk altijd, want die heeft altijd gelijk, en tegelijk ook weer niet.

Internet staat vol met grappen, de een wat beter dan de ander. Om De Speld moet ik heel vaak lachen, ook als het een beetje fout is. Een beetje fout is leuk. Een beetje grof is ook leuk. Helaas zijn er best veel mensen die niet zo grappig zijn als ze denken, en die dat compenseren met grappen die heel erg fout en heel erg grof zijn. Dan heb je in ieder geval effect.

Laat ik een voorbeeld nemen, van deze week. De selfie van het Nederlands elftal, of in ieder geval een negental gekleurde spelers. Daar moet gevat op wordt gereageerd en dat mag volgens sommigen best wel fout en grof. Ik citeer: ‘Zwarte Pieten’, ‘FC Aap’, ‘Bananen Shake’, ‘Losgebroken van de ketenen en dan krijg je dit.’ Tot zover de citaten.

Inderdaad, dan krijg je dit. Op social media kun je zeggen wat je wil. Dat juich ik toe, want het geeft iedereen een stem, ongeacht je rang of stand. Het geeft de burger weerwoord op de politiek, het geeft de consument weerwoord op het bedrijfsleven. Het heeft topmannen doen afzien van bonussen, het heeft de Arabische lente helpen opbloeien. Kortom: een zegen voor de vrijheid van meningsuiting.

Maar we kennen social media (of eigenlijk: het internet als geheel, met al zijn fora, blogs en actiepagina’s) ook als een open riool. Of beter gezegd: zo wordt het vaak genoemd. Want het impliceert dat de meeste mensen zich online misdragen en dat betwijfel ik ten zeerste. Internet is als het leven zelf, maar dan uitvergroot. En anoniemer.

Zelf heb ik het ook mogen ondervinden. Ik schreef en schrijf als vakbladjournalist over de ontwikkeling van social media. Dan heb je er ook wel eens een mening over. Vroeg of laat komen vervolgens de zogenaamde ‘anonieme lafbekjes’ op je pad. Ze schelden je uit, ze verspreiden leugens over je en soms bedreigen ze je met de dood. Been there, got the T-shirt.

Soms doen die reaguurders dat doodleuk onder hun eigen naam. Wellicht, zoals de jongens onder de Oranje-selfie, omdat ze niet echt nadenken over hun daden, maar steeds vaker lijkt het erop dat grof en beledigend tegenwoordig de norm is geworden. Je bent niet voor of tegen Zwarte Piet, maar je scheldt ook maar meteen even je tegenstander uit. (En ja, ik heb in die discussie ook wel eens aan iemand gevraagd waarom hij zich als een lul gedroeg.)

Ter afsluiting: hoe gaan we hier nou mee om? Ik vind het een goede zaak dat het Openbaar Ministerie kijkt of het de racistische reacties op de selfie van internationale Leroy Fer kan vervolgen. Het helpt als de rechtsstaat een voorbeeld stelt. Daarmee is alleen niet de verruwing van de omgangsvormen op internet doorbroken. Er wordt zo veel gezegd dat op of over het randje van het toelaatbare gaat, dat geen OM daar tegenop zou kunnen (of moeten) procederen. Een markante voorbeeld-rechtszaak kan laten zien waar wij als samenleving de grens trekken. Blijkbaar is die grens niet voor iedereen helder.

Waar ik als politicus, als journalist én als mens stellig op tegen ben, is dat politie en justitie vooraf gaan ingrijpen in het debat. Dat zie je in de Zwarte Pieten-discussie: daar krijgen militante pleitbezorgers als Sunny Bergman en Quincy Gario soms impliciet het verzoek om een beetje te dimmen. Vanuit het oogpunt van vrijheid van meningsuiting is dat een slechte zaak. Die vrijheid houdt namelijk in dat iedere mening mag worden gehoord, ook als hij door velen niet wordt gedeeld.

Daarmee zeg ik niet dat je alles maar gewoon mag zeggen. Vrijheid van meningsuiting is geen vrijbrief voor discriminatie of racisme, voor het ontkennen van de Holocaust, voor laster en smaad. Daarvoor hebben we nationale en internationale wetten. Hou je daaraan, dan zit je goed. Maar het mag ook best weer wat gezelliger online. Daar gaat alleen de wetgever of de politiek niet over, daar zijn we als samenleving zelf verantwoordelijk voor.

Foto: Leroy Fer (op Facebook)

Tags: , , , , , , , , , , , , , ,

One Response to “Mag je alles zeggen op social media?”

  1. Jeroen Mirck Says:

    Het Openbaar Ministerie heeft drie verdachten een straf opgelegd voor racistische opmerkingen als reactie op een selfie van international Leroy Fer. Het drietal krijgt de mogelijkheid een schikking van 360 euro te treffen. Doen ze dat niet, dan moeten ze voor de rechter verschijnen.
    De reacties van Leroy Fer en Robin van Persie: http://bit.ly/oranje-selfie

Leave a Reply