Hoezo Facebook-moord?

Al dagen zijn de Nederlandse media in de ban van de ‘Facebook-moord’. Is Mark Zuckerberg neergeschoten door een gefrustreerde fan? Nee, het gaat over een Facebook-ruzie tussen twee Arnhemse tienermeisjes, waarna het ene meisje (Polly) haar vriendje Wesley opdracht gaf om het andere meisje (Winsie) neer te steken. Uiteindelijk besteedde dat vriendje het weer uit aan zijn 14-jarig stapmaatje Jinhua. Bizar? Jazeker. Maar wat heeft Facebook hier precies mee te maken?

Natuurlijk, de media hebben een pakkende kreet nodig voor een incident. Zo werd Canada recent opgeschrikt door de ‘Cannibal Killer’ en is in Nederland ‘het meisje van Nulde’ al vele jaren een begrip. In die context is ‘Facebook-moord’ een geslaagde naam. Te meer omdat menig ouder zich zorgen maakt over dat onoverzichtelijke netwerk waar hun kinderen dagelijks urenlang op actief zijn.

Door de term ‘Facebook-moord’ is de vraag legitiem of Winsie Hau ook zonder tussenkomst van het populaire sociale netwerk zou zijn gedood. Of zoals 42bis-blogger Jan Kok het formuleert: “Facebook vermoordt geen mensen. Mensen vermoorden mensen.” Helemaal waar: don’t shoot the messenger. De schuld naar Facebook schuiven is niet terecht. Iedereen is zelf verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag. Gelukkig staat dan ook niet Facebook in het beklaagdenbankje van de Arnhemse rechter, maar moordenaar Jinhua. Vermoedelijk zullen Polly en Wesley volgen.

De media-aandacht spitst zich wel degelijk toe op Facebook: zo waarschuwde een agent van de landelijke expertgroep DigiKids in het NOS Journaal dat ouders het surfgedrag van hun kinderen beter in de gaten moeten houden. Ook de vader van het slachtoffer spreekt zich hierover uit: “Kleine dingen kunnen via internet zomaar uit de hand lopen.” Inderdaad, via sociale media kunnen berichten zich snel verspreiden, uit hun context worden gerukt en tot groepsgewijze verontwaardiging leiden. Kinderen (maar ook volwassenen) willen die impact nog wel eens onderschatten.

Toch ligt de oorzaak dieper dan een status-update op Facebook. Ik word ook wel eens boos door een botte opmerking op Twitter, maar pak vervolgens geen mes om de afzender neer te steken. Het is een algemene tendens dat de samenleving verhuftert, dat sociale grenzen vervagen. Allicht dragen ‘sociale’ media als Facebook daar aan bij, met hun lage drempel voor sociaal contact op afstand. Toch heb ik liever dat asociaal gedrag wordt aangepakt, in plaats van sociale media. Ook daar bestaat een pakkende kreet voor: de maatschappij ben je zelf. Oubollig maar waar.

Lees ook: Zijn jongeren wel mediawijs genoeg?

Tags: , , ,

14 Responses to “Hoezo Facebook-moord?”

  1. Chris Hanselaar Says:

    Ik ben het hier totaal niet met je eens Jeroen. Het is wel degelijk zo dat sociale media drempelverlagend werken als het gaat om het uiten of vormgeven van “lage” emoties. Juist jij zou dat als “slachtoffer” van menig reaguurder moeten weten. Daarom verbaast dit standpunt van jou me ook zo. Mensen staan zichzelf via sociale media ander gedrag toe, met name omdat controle van de omgeving in veel gevallen ontbreekt. Dit zie je bij chatgroups en andere omgevingen waar buiten medeweten van anderen om informatie gedeeld kan worden. Als twee meisjes in het openbaar zo tegen elkaar hadden lopen schelden was het iedereen opgevallen en was er door de omgeving geinvenieerd middels opmerkingen of in ieder geval een waarneembaar oordeel. Daar was hier geen sprake van en konden zaken ontsporen. Sociale media in combinatie met jeugdig en laatgelletterdheid is dus een explosief mengel waar we maatschappelijke aandacht aan zullen moeten besteden. Hartelijke groet, Chris!

  2. Jeroen Mirck Says:

    @Chris: Ik schrijf toch ook dat sociale media drempelverlagend werken en dat het goed is als ouders hun kinderen beter monitoren? Ik pas er echter voor om niet de dader, maar Facebook in het beklaagdenbankje te zetten. Het (a)sociale gedrag moet worden aangepakt, niet de sociale media zelf.

  3. Chris Hanselaar Says:

    Ik denk dat ik minder de behoefte heb sociale media of Facebook te verdedigen dan jij. Als Facebook normvervagend en drempelverlagend werkt mag er van mij best een opvoedkundige kanttekening bij. Heel goed juist dat de politie zich hier mee bezig houdt en een standpunt formuleert: beter voorkomen dan genezen. Kortom: net als met wapens (voorbeeld uit Twitter-discussie) moet je als ouder je kind in de gaten houden. Of mischien net als met alcohol: “Facebook, maar met mate”

  4. Jeroen Mirck Says:

    @Chris: In je enthousiasme om het met me oneens te zijn, lees je toch echt mijn woorden verkeerd. We vinden allebei dat er aandacht moet zijn voor de negatieve kanten van sociale media. Daarom link ik onderaan mijn artikel ook naar het lesprogramma Mediawijzer. In jouw oplossing van het probleem sla je alleen een beetje door: een waarschuwingssticker op Facebook plakken is betuttelende symboolpolitiek. Bovendien trek je een buitensporige vergelijking met de wapenproblematiek in de VS. Een wapen aan een kind geven is misdadig, een kind toegang geven tot Facebook is – mits gemonitord – juist een verrijking. Met het criminaliseren van Facebook als kanaal los je de verhuftering van de samenleving niet op.

  5. Trackback: Het recept tegen de verhufterde wereld Says:

    “Joop-opiniemaker Jeroen Mirck roept op de verhuftering in de samenleving aan te pakken. Dat doet hij naar aanleiding van ‘De Facebookmoord’. In zijn artikel benadrukt hij dat niet social media, maar de verhufterde samenleving de oorzaak van het geweld is. Asociaal geweld moeten we daarom hard aanpakken, vindt hij. Het is een uitspraak die een beetje voelt als de Fred Teeven-uitslag die op mijn huid komt opzetten als deze staatssecretaris roept om nog meer repressiemaatregelen tegen onze losgeslagen jeugd.”

    Opiniestuk Margaux Tjoeng op Joop.nl. Lees verder.

  6. Jeroen Mirck Says:

    Mijn artikel verscheen ook op de opiniesite Joop.nl. Daar schreef Joop-redacteur Margaux Tjoeng een uitermate negatief tegenstuk, waarin ze mijn woorden totaal uit hun verband rukte. Zie de trackback hierboven.

    Mijn reactie op haar tendentieuze stuk luidt als volgt:

    “Beste Margaux Tjoeng,

    Waar een raar artikel heb je geschreven in reactie op mijn opiniestuk. In de eerste plaats schrijf je twee conclusies aan me toe die ik niet in mijn artikel heb geschreven. Zo heb ik nergens gezegd dat hufterigheid op een Fred Teeven-achtige manier “hard aangepakt” moet worden. Zoek in mijn tekst naar het woord ‘hard’: dat staat er niet in. In je rijke fantasie haal je er zelfs de isoleercel bij, die ik nergens heb genoemd. Verder schrijf je: “Jeroen Mirck gebruikt het cliché ‘De maatschappij ben je zelf’ met de illusie hiermee asocialen tot brave burgers om te toveren.” Die illusie spreek ik nergens uit, dus hoe kom je erbij dat ik dat denk?

    Wat ik wél schrijf is: “Inderdaad, via sociale media kunnen berichten zich snel verspreiden, uit hun context worden gerukt en tot groepsgewijze verontwaardiging leiden. Kinderen (maar ook volwassenen) willen die impact nog wel eens onderschatten.” Onder mijn oorspronkelijke artikel (op JeroenMirck.nl) stond bovendien een link met de titel “Zijn jongeren wel mediawijs genoeg?” Die link verwees naar een eerder artikel van mijn hand, waarin ik een lans breek voor initiatieven als Mediawijzer en Mijn Kind Online die zich inzetten om jongeren en hun ouders beter voor te lichten over de invloed van sociale media. Helaas heeft Joop.nl die link (moedwillig?) weggehaald.

    Kortom: wie mij kent en leest, weet dat ik een warm pleitbezorger ben voor het mediawijs maken van kinderen én hun vaak veel meer digibete ouders, precies hetgeen dat ook jij als oplossing aandraagt. Het enige verschil is dat ik geen eigen toko loop te promoten en dat ik niet mijn ogen sluit voor koelbloedige moordenaars. Om in jouw Teeven-metafoor te blijven: ik krijg spontane Melkert-jeuk van rabiaat linkse types als Margaux Tjoeng die iedere vorm van slecht gedrag goedpraten door de schuld te geven aan de omgeving. En mocht dat volgens jou een verkeerde samenvatting van jouw artikel zijn, begin dan eerst eens met het correct weergeven van wat ik heb geschreven, in plaats van deze moedwillige manipulatie. Maakt zorgvuldig lezen ook onderdeel uit van jouw workshop ‘Bewust Online’?

    Vriendelijke groet,
    Jeroen Mirck”

  7. Stas Says:

    @Jeroen: Mijn stuk van deze morgen kun je zien als de tegenhanger aan de andere kant van het spectrum: http://blog.digitalliberalism.eu/cms/2012/08/27/facebook-does-not-make-but-break-revolutions/. De conclusie is eigenlijk dat je technologie met realisme moet beoordelen en niet met utopische of dystopische gedachten…

  8. Jeroen Mirck Says:

    @Stas: Mooie aanvulling. Evgeny Morozov heeft gelijk dat Facebook niet enkel de wereld democratiseert, maar tegelijk machthebbers de kans biedt om dissidenten groepsgewijs op te sporen. Dat is de keerzijde van openheid. Net zoals de laagdrempeligheid om conflicten online te laten ontsporen de keerzijde is van het bredere sociale contact dat je via Facebook kunt opbouwen. Logisch dus dat mensen zich dat goed moeten realiseren. Maar over dat laatste is iedereen (ook mevrouw Tjoeng en ik) het eens.

  9. Viktor Says:

    Ik kom zeker nog eens kijken!

  10. Marnix Says:

    De nuance is juist: don’t shoot de messenger. Maar ik kan het niet laten om een analogie te zien met de (Amerikaanse, maar ook Zuid-Afrikaanse) wapenlobby. Zij roepen ook dat niet de pistolen, maar de mensen elkaar vermoorden. Gelukkig is er een bulletproof verschil tussen een rokende loop en een negatief reaguursel.

  11. Brigitte van Deursen Says:

    Op mijn Facebook staat een foto, van Winsie kleine meid,precies naast haar ook in de blauwe hoepel mijn zoon.
    Moeder Winsie is 6 jaar lang een dichtbijstaande vriendin van mij geweest.
    Heb vanaf ik 15 was Chinees geleerd en veel met deze mensen omgegaan.
    Mijn zoon nu ook 16 was als een soort broertje van Winsie.
    Over het algemeen zijn Chinezen altijd aan het werk, kinderen wordt van verlangd dat ze vrij zelfstandig zijn,daarbij ook het feit dat de Nederlandse taal ook vaak een gebrek is, zeker niet bij iedereen.
    Ik heb wel gezien op hyves wat ook Nederlandse Meisjes vriendinnen van Winsie schrijven,kinderen een eigen computer op hun kamer hebben.
    Er geen controle is wat er geschreven en gedaan wordt ,Tip neem zelf ook een account en voeg je eigen kind toe kan je zien wat vriendinnen doen en zeggen,Ik had Winsie gewaarschuwd op
    hyves over dingen die er geschreven werden,maar ze verkondigde ze als pubergrapjes en niets veel bijzonders.
    En ik moest dat maar langs me heen laten gaan ze zou me wel waarschuwen als er echt iets zal zijn,had haar in Januari nog niet op facebook maar ook niet meer op hyves,misschien vondt ze me te bemoeierig,dus het is echt heel moeilijk.
    Heb mijn zoon zeker tot zijn vijftiende geen computer op zijn kamer gegeven en altijd alles gecontroleerd, ja ouders staan daar vaak niet bij stil,als moeder nog bij had geweest had ik daar haar over kunnen adviseren.Maar ja het is nu te laat.

  12. Jeroen Mirck Says:

    @Marnix: Die analogie is bewust, maar tegelijk zijn beide gevaren (een makkelijk beschikbaar geweer en een open internet) onvergelijkbaar. Facebook is een communicatiemiddel, geen moordwapen.

    @Brigitte: Heftig dat je het van zo dichtbij hebt meegemaakt. Je hebt helemaal gelijk dat ouders ook op dit punt contact moeten houden met hun kinderen. Dat lijkt zo vanzelfsprekend, maar gebeurt inderdaad te weinig. Daar is iedereen het over eens. Vijf jaar geleden al wees SIRE op de gevaren van digitaal pesten, maar er is in de tussentijd helaas weinig veranderd. Gek eigenlijk, want ook volwassenen zitten tegenwoordig veel massaler op sociale media dan toen. Ze zouden dus moeten weten hoe digitale communicatie kan ontsporen.

    SIRE-campagne uit 2007: http://youtu.be/xkvv-HNRkqg

  13. Update: Facebookmoord is wereldnieuws Says:

    […] Maandag is de pleger van de ‘Facebook-moord’ op Winsie Lau veroordeeld tot één jaar cel en drie jaar jeugd-tbs, waarvan één jaar voorwaardelijk – de maximumstraf voor een jeugdige moordenaar. Door de leeftijd van de daders en de oorzaak (een ruzie op Facebook) was deze moordzaak wereldnieuws. Dat merkte ik ook zelf aan den lijve, want een cameraploeg van de Duitse tv-zender ZDF kwam bij me langs vanwege mijn blogcolumn Hoezo Facebook-moord? In mijn column erken ik het belang om kinderen te wijzen op de impact van sociale media, maar vind ik tegelijk dat media te geobsedeerd zijn door de rol van Facebook. […]

  14. Project X in Haren: don’t shoot the messenger! Says:

    […] Een maand geleden betoogde ik al dat de zogenaamde Facebook-moord precedenten schept om het excessieve gedrag van mensen af te schuiven op de sneeuwbal-werking van sociale media. Alsof mensen geen eigen wil en eigen verantwoordelijkheid hebben. Veel mensen vonden toen dat ik overdreef, maar dit weekend is mijn voorspelling helaas werkelijkheid geworden. Politie en overheid deden zondag uitspraken die de schuld expliciet naar sociale media schuiven. […]

Leave a Reply