Stripklassiekers: Matena’s Avonden

Er is ontstellend veel geschreven over Dick Matena’s verstripping van De avonden, het beroemde romandebuut van Gerard Reve. Opmerkelijk daarbij is dat het literaire circuit jubelend reageerde, terwijl de stripwereld enige scepsis tentoon leek te spreiden. ‘Onleesbaar’, noemen sommigen de strip. Maar was dat juist niet de kracht van Reves roman?

Gerard Reve publiceerde De avonden alweer uit 1947. Het boek is klassiek geworden als de aangrijpende beschrijving van de saaiheid die het naoorlogse Nederland teisterde. Reve vertelt het verhaal van Frits van Egters die zich vlak na de Tweede Wereldoorlog een houding probeert te geven tegenover ouders en vrienden.

Toen rond de eeuwwisseling bekend werd dat tekenaar Dick Matena zich ging storten op een stripversie van De avonden, vroegen velen zich af of die ‘saaie’ roman zich daar wel voor leende. Een moeilijk boek is het, want ogenschijnlijk gebeurt er weinig in. Maar als zo’n ingetogen verhaal werkt in romanvorm, waarom dan ook niet als strip?

Al meteen bij voorpublicatie van ‘De avonden. Het beeldverhaal’, in de PS-katern van Het Parool, klonken enthousiaste geluiden. Matena had zich een gedetailleerde stijl van gewassen inkt aangemeten, waardoor de plaatjes lijken op vergeelde foto’s uit een op zolder gevonden sigarenkistje. De getekende stadsgezichten van Amsterdam zijn doordrenkt met de grauwheid van de naoorlogse hoofstad. Toch zijn de grafische hoogtepunten van dit eerste deel de beklemmende dromen van Frits van Egters. Als lezer neem je deze macabere nachtmerries mee naar bed.

Een veelgehoord kritiekpunt over de verstripte Avonden is de overdaad aan tekst. Matena heeft met uitgever De Bezige Bij de afspraak gemaakt dat hij álle tekst uit de roman in zijn strip verwerkt. Logisch, want anders kan de uitgever het niet aanbieden als een officiële herdruk van De avonden.

Voor Matena schept deze afspraak beperkingen, maar in hoeverre lijdt het eindresultaat daaronder? Nauwelijks. Natuurlijk bieden de beelden en tekstkaders doublures, maar tegelijkertijd heeft Matena het geheel feilloos geregisseerd, waardoor tekst en beeld harmonieus samengaan. Het verhaal is uitgebalanceerd verteld, en van werkelijke doublures is alleen sprake als Reve ze in zijn tekst heeft gestopt.

Door de verfijnde regie en het nostalgische tekenwerk komt De avonden grandioos uit de verf. Het is een tour de force geweest, die evengoed had kunnen mislukken. Matena is daarentegen met vlag en wimpel geslaagd voor dit eerste deel. Of hij het niveau vier albums lang volhoudt, moet de nabije toekomst uitwijzen. Voor dit project kreeg de al decennia in Vlaanderen wonende Matena de Bronzen Adhemar toegekend, de Belgische staatsprijs voor strips.

De meningen verschillen over het complete vierluik, maar een veelgehoorde kritiek is wel dat het project gaandeweg wat last kreeg van tijdsdruk. Matena publiceerde dagelijks een pagina in Het Parool en werd langzaamaan ingehaald door de deadline. Sommige pagina’s in latere delen ogen daardoor wat slordiger dan het eerste album. Desalniettemin blijft De avonden een inrukwekkende pagina uit het rijke oeuvre van Dick Matena. Hij plaveide de weg de graphic novel naar de ‘serieuze’ boekhandel.

In de rubriek Stripklassiekers behandel ik toonaangevende beeldverhalen. De meeste van deze besprekingen verschenen eerder op mijn stripblog Comicbase.nl.

Tags: , , ,

One Response to “Stripklassiekers: Matena’s Avonden”

  1. Column: Striplezers zijn lui Says:

    […] Een striptekenaar die iets over een collega-striptekenaar zegt of schrijft, houdt zich altijd in. Als je opschrijft dat Dick Matena zijn stripversie van De avonden helemaal heeft volgeplamuurd met wanstaltige tekstblokken, dan geeft hij jou de volgende keer geen biertje. Of je krijgt een hengst voor je kop. Nee, dan kun je maar beter diplomatiek zijn. […]

Leave a Reply