11 september

Art Spiegelman overdonderde de wereld een kwart eeuw geleden met Maus, de biografische stripvertelling van zijn vader die Auschwitz overleefde. De beste strip aller tijden, menen velen. Behalve roem bracht het boek de joodse Amerikaan ook depressies en een writer’s block. Een nieuw historisch ijkpunt zette hem weer aan het striptekenen: de aanslag op de Twin Towers van 11 september 2001.

Spiegelman woont dichtbij de rampplek. Direct na de aanslag moest hij zijn dochtertje Nadja redden uit de school vlak onder de torens. Heel openhartig beschrijft hij in zijn voorwoord zijn eigen huilbui ‘die mijn kinderen veel meer aangreep dan de gebeurtenissen die aan mijn tranen vooraf waren gegaan’. Openhartig is ‘In The Shadow Of No Towers’ (‘In de schaduw van geen torens’) zeker, zelfs op het exhibitionistische af. Spiegelman pakt uit met zijn twijfels, woede en angsten alsof hij niet de lezer te woord staat, maar zijn psychiater.

In collagevorm smijt Spiegelman zijn bespiegelingen op papier. Soms realistisch, dan weer karikaturaal. Soms verhalend, soms beschouwend of zelfs fulminerend. Want Spiegelman is boos, heel boos – vooral op de regering van George Bush.

“Ik was er niet op voorbereid dat de kapers van 11 september op hun beurt gekaapt zouden worden door de Bush-kliek, die alles terugbracht tot oorlogspropaganda.”

De drammerigheid van Spiegelman wordt gelukkig gecompenseerd door zijn prachtige verwijzingen naar de beelden die hem troost gaven: vooroorlogse krantenstrips die pijnlijk profetisch blijken te zijn. Little Nemo, The Yellow Kid, Krazy Kat, Foxy Grandpa, The Upside-downs, Kin-der-kids, Bringing Up Father, Happy Hooligan… niet alleen verwerkt Spiegelman ze in zijn eigen overvolle platen, maar ook drukt hij van al deze stripklassiekers een originele plaat af. ‘In de schaduw van geen torens’ krijgt daarmee zelf ook een monumentale uitstraling.

Spiegelman 911-time

Jammer alleen dat het als manifest niet onverdeeld geslaagd is. Spiegelman wil zijn politiek zegje doen, maar vergeet de gouden regel dat een columnist zijn woede dient te onderdrukken. Die woede zit de scherpte van de boodschap immers in de weg. In plaats daarvan is het boek vooral een – zeer esthetische – worsteling geworden van Spiegelman met zijn eigen depressies.

Ook het writer’s block lijkt nog niet bedwongen, want de uitgave bevat slechts tien platen van Spiegelman, weliswaar allemaal tot een spread opgeblazen. Dat het boek toch nog een beetje omvang heeft, komt door de twee opgenomen essays (van Spiegelman zelf) en de afgedrukte stripklassiekers. Het dikke karton waarop alle platen gedrukt zijn, helpt natuurlijk ook een handje. Het oogt chique, maar lijkt toch vooral een middel om de hoge prijs van het boek te rechtvaardigen.

Dat Spiegelman worstelt met dit thema is natuurlijk niet vreemd: zelfs negen jaar na data laaien de emoties rond de herdenking van de aanslag nog steeds hoog op. De plannen om een gebedshuis te bouwen vlakbij Ground Zero leidde tot een storm aan protesten, dominee Terry Jones uit Florida dreigde op de herdenkingsdag Korans te verbranden en zelfs onze eigen Geert Wilders werd ingevlogen om in New York een al bij voorbaat omstreden speech te houden. Kortom: de worsteling duurt voort.

Deze recensie verscheen eind 2004 in Stripschrift. Vanwege de herdenking van 9-11 krijgt deze bespreking in aangepaste vorm een tweede leven op mijn blog.

Spiegelman 911-enemies

Tags: , , , , , , , ,

4 Responses to “11 september”

  1. Boudewijn Bugter Says:

    Ha Jeroen, mooi stuk. Maar woont en werkt Terry Jones niet in Florida, in plaats van in Californië?

  2. Jeroen Mirck Says:

    @Boudewijn: Klopt, heb ik aangepast. Dank voor de oplettendheid.

  3. Elin Says:

    “Ik was er niet op voorbereid dat de kapers van 11 september op hun beurt gekaapt zouden worden door de Bush-kliek, die alles terugbracht tot oorlogspropaganda.”

    Dat is wel héél erg naïef – zeker voor iemand van zijn leeftijd. Ik geloof daar toevallig helemaal niks van. (Zonder direct een complot of wat dan ook te zien.)

    Het enige waarom ik er nieuwsgierig naar zou zijn, is de wijze waarop die vooroorlogse krantenstrips “pijnlijk profetisch” zouden zijn. Ik ken alleen Little Nemo, Krazy Kat en The Yellow Kid (en ook niet alle afleveringen maar wel veel), echter daarbij zie ik niet echt een verband met 9/11?

  4. Tien jaar na 9/11 Says:

    […] Valse of goedkope sentimenten liggen op de loer als je terugblikt op die 11e september. Artiesten die ermee aan de slag gingen, worstelden nogal eens met de vorm. Neem nou Art Spiegelman, de maker van de indrukwekkende graphic novel Maus over de Tweede Wereldoorlog. Als Newyorker die de aanslagen van dichtbij meemaakte, moest en zou hij er een strip over maken. Met ‘In The Shadow Of No Towers’ (2004) is hem dat deels knap gelukt, maar deels slaat hij er ook in door. […]

Leave a Reply