Het heilige huis
Het heilige huis wankelt. Dit weekend hebben de leden van zowel D66 als GroenLinks ingestemd met de aanpak van de hypotheekrenteaftrek. PvdA en SP zullen volgen. Het H-woord is nu officieel niet langer een onbespreekbaar taboe. Tegelijk wankelen er meer heilige huisjes.
D66 en GroenLinks bespraken dit thema al eens gezamenlijk in Buitenhof, waar al bleek dat beide partijen in potentie prima samen zouden moeten kunnen regeren. Dat komt goed uit, want de traditionele grootmachten CDA en PvdA kijken wat dat betreft serieus naar de oppositieleiders Alexander Pechtold en Femke Halsema.
Beide kopstukken presenteerden zich dit weekend op het eigen partijcongres. Zelf was ik zaterdag in de hoofdstedelijke Convention Factory, waar D66 aftrapte voor de komende Kamerverkiezingen. Pechtold maakte er glashelder dat zijn partij ingrijpende hervormingen niet uit de weg gaat. Daarbij kreeg hij volle steun van twee partijprominenten: SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan sprak over het belang van een goede kenniseconomie, terwijl Hans Wijers (tegenwoordig topman van Akzo Nobel) pleitte voor zakelijke daadkracht na jaren van stilstand.
Ook Halsema sprak een dag later in Utrecht over hervormingen. Onder haar bewind is GroenLinks opgeschoven van een eigenzinnige linkse fusieclub naar een betrouwbare liberale middenpartij. Een partij die hardop van regeringsdeelname durft te dromen. Inmiddels niet eens een irreële droom.
Ondertussen wankelen er nog meer heilige huisjes, zoals het politieke gebouw zelf. In hun bittere plicht om keihard te bezuinigen noemen alle partijen het overheidsapparaat en de bestuurslagen, maar ook staatsrechtelijk staat er iets te gebeuren. Het huis van Thorbecke wankelt, zo heet het. Jan Marijnissen hield er vorige week de Thorbecke-lezing over, maar hakte nog even geen knopen door.
Sinds de dood van godfather Hans van Mierlo weerklinkt bij D66 weer hardop de roep om staatsrechtelijke hervormingen. Zelfs CDA en VVD roerden zich recent over dit onderwerp, maar Pechtold noemde dat zaterdag verkiezingsretoriek. In GroenLinks heeft hij normaal gesproken wel een bondgenoot, al schoten de leden van die partij zondag wel doodleuk twee staatsrechtelijke aanpassingen af: invoering van het referendum en verminderding van het aantal Kamerleden. Het plan om de Eerste Kamer op te heffen bleef gelukkig wel overeind.
Die tegenstem mag opvallend heten, want Halsema verdedigt op dit moment in de Tweede Kamer samen met haar collega’s Boris van der Ham (D66) en Paul Kalma (PvdA) een intiatiefwet over een bindend en correctief referendum. Aan de andere kant is het referendum niet per se het beste middel om het politieke dualisme weer vlot te trekken, zo bepleit politiek journalist Marcel ten Hooven uitgerekend dit weekend in de opiniekatern van NRC Handelsblad. Ten Hooven schrijft:
“In de publieke discussie worden de directe verkiezing van de minister-president, een ander kiesstelsel en een referendum op één hoop gegooid, alsof ze allemaal hetzelfde louterende effect op de democratie zullen hebben. Dat is niet zo, integendeel. […] Een directe verkiezing van de minister-president en de introductie van een districtenstelsel bij de verkiezing van de Tweede Kamer dragen bij aan herstel van het machtsevenwicht. Zowel de uitvoerende als de wetgevende macht krijgt daarmee een stevig eigen kiezersmandaat, waardoor een einde kan komen aan hun verstrengeling. […] Deze garantie ontbreekt ten enenmale bij het referendum, dat het primaat van de beslissing bij de bevolking zelf legt.”
Hoe precies weten we nog niet, maar het lijkt er toch echt op dat het politieke huis de komende jaren grondig verbouwd gaat worden. Niet alleen schep je er een omgeving mee waarbinnen het gemakkelijker bezuinigen is (minder tijd- en geldverslindende bestuurslagen!), maar tegelijk laat de politiek ermee zien te luisteren naar de onvrede van het electoraat. Helemaal naar de zin maak je het haar nooit, maar je moet ergens beginnen. Dat zouden meer partijen moeten durven.
Dit opiniestuk verscheen ook op Joop.nl.
Tags: Alexander Pechtold, campagne, D66, Femke Halsema, GroenLinks, huis, hypotheekrenteaftrek, Jan Marijnissen, Thorbecke, verkiezingen