P.F. Thomése is een kleine dictator
Sprekers, schrijvers, bellers, sms’ers, chatters en twitteraars zijn allemaal kleine dictators. Met deze woorden trekt schrijver P.F. Thomése dit weekend de aandacht naar zich toe in NRC Handelsblad. Hij mag er zelfs het katern Opinie & Debat mee openen. Interessant, dus ik (en u?) ben dus een kleine dictator. Waarom eigenlijk?
P.F. Thomése, bewierookt schrijver van afwisselend bloedserieus en postmodern grappig proza, gaat er in zijn NRC-pamflet vanuit dat vrijwel ieder mens gepreoccupeerd is met een ‘narcistische almachtsfantasie’. Hij baseert zijn opinie op het verhaal ‘Erostrate’ uit Jean-Paul Sartre’s beroemde verhalenbundel Le Mur. Dat verhaal gaat over ene Paul Hilbert, die de mensenmassa in Montparnasse gadeslaat en lukraak slachtoffers uitkiest die hij vervolgens met een revolver vermoordt.
Thomése herkent deze stiekeme drang in zichzelf, maar ook in de ‘hedendaagse multimediale burger’. Het is een communicatieprobleem: “Iets laten weten, het maakt niet uit wat. Als het maar vernietigend is. Net als de dictator is de terrorist uit op de vernietiging van zijn publiek.” En jawel, ook wij zijn dat soort dictators en terroristen. Lees maar:
“Er zijn te veel sprekers, te veel schrijvers, te veel bellers, sms’ers, chatters, twitteraars, allemaal kleine dictators, en allemaal willen ze laten weten – wat eigenlijk? Dat ze bestaan, om te beginnen. (…) Maar waar zijn de lezers, de kijkers, de luisteraars? Wie moet dat allemaal aanhoren, aanschouwen, ondergaan? Zonder luisteraars kan er ook geen onderscheid meer worden gemaakt, is alles even belangrijk geworden. Er is niemand die nog tegenspreekt.”
Daarin wil ik Thomése toch graag even tegenspreken. Hij gooit gemakshalve schrijvers, internetters en zelfs politici op dezelfde hoop. Daar wringt zijn verhaal. Natuurlijk is het bon ton om Twitter weg te zetten als een medium waarin iedereen alleen maar raaskalt en niet luistert. Tegen al die critici zeg ik: probeer het zelf eens uit en ontdekt dat Twitter juist een heel interactief medium is. Heel wat interactiever dan een schrijver zonder weblog, die een opiniestuk plaatst in een zaterdagkrant en wellicht volgende week de ingezonden brieven nog even doorneemt – maar er niet op antwoordt.
Toch zit er een diepere laag in het betoog van Thomése die ik wel kan waarderen. Hij spreekt over “de tegenwoordige politieke verwarring, waar hiërarchie en gelijkvloersheid nogal eens door elkaar worden gehaald, zodat discussies veelal vanaf de zesde verdieping met elkaar worden gevoerd en idealen meestal plompverloren op straat worden verkondigd.” De ivoren toren versus de stem van het volk.
Alles wat lekker bekt is ‘fit to print’, verzucht Thomése terecht. “Zonde om die vuilspuiterij kapot te checken met droge, saaie, kijkcijferonvriendelijke feiten.” DSB, PvdA, Wilders… Veel wat erover gezegd wordt, zijn loze kreten. Thomése: “Het zijn voldongen feiten van het reflectieloze reflex-denken, dat geen denken is maar reageren. Eén druk op de muis en de uitgekakte reactie is al verzonden.”
“Het is dit soort terroristisch-dictatoriale spreken dat in het openbaar gangbaar is geworden. Woorden zijn in toenemende mate laatste woorden, bedoeld om de ander, iedereen de mond te snoeren. Weg te vagen. (…) Om een einde te maken aan de discussie.”
Hier legt Thomése de vinger op de zere plek, door in te zoomen op de tegenstrijdigheid van het ‘open’ internet en de politiek ‘die luistert naar het volk’. Geert Wilders die mag roepen dat de AOW betaalbaar blijft als we buitenlanders het land uit trappen, zonder het debat aan te durven gaan over de juridische haalbaarheid van zo’n plan. Maar ook het ‘democratische debat’ op weblogs als Geenstijl, waar een tegenargument kan rekenen op de dooddoener “Ga eens deaud”. Inderdaad: woorden zijn in toenemende mate laatste woorden, niet bedoeld om weerwoord te krijgen.
Het tegenstrijdige van Thomése is dat hij op dezelfde wijze als al die ‘kleine dictators’ zijn punt heeft willen maken: met grote woorden die het debat doodslaan. Niet voor niets bestaan de eerste reacties op Twitter eruit dat men de schrijver niet serieus neemt. Laat hem maar zwetsen, met dat quasi-intellectuele geleuter van hem. Daarmee doet Thomése zichzelf te kort. Of wellicht nam de dictator in zijn diepste binnenste even de regie over.
Wanneer ga je twitteren of bloggen, Pieter Frans? Dan reageer ik even direct. En al die andere terroristen ongetwijfeld ook.
Tags: communicatiecrisis, dictator, Geert Wilders, Jean-Paul Sartre, miscommunicatie, NRC, P.F. Thomése, sms, terrorist, Twitter
October 25th, 2009 at 13:51
Waar Thomése zich ongetwijfeld ook aan ergert, zijn de snelle meninkjes op krantensites en Nujij.nl. Eens kijken hoe de goegemeente daar reageert. Als experiment heb ik het stuk op Nujij geplaatst, met de prikkelende kop “Nujij’ers zijn kleine dictators.”
http://www.nujij.nl/nujij-ers-zijn-kleine-dictators.6963984.lynkx
Ene Nemesis zegt daar: “Grappig dat vooral de niet belezen Nujij’er (en de meesten zijn niet belezen!) het verschil niet ziet tussen de eigen slecht geschreven bralstukjes en het pamflet van Thomesé dat uitnodigt tot nadenken, dialoog, filosoferen over de rol van de hedendaagse retoriek en de zogenaamde vrijheid van meningsuiting die door het volk vertaald wordt als: ‘alles wat ik typ is een mening die de moeite waard is te laten horen.’ De dictatuur van woorden waarover niet is nagedacht. Enkel al door de snelle geïrriteerde reacties alhier bewijst Thomesé zijn punt.”
October 25th, 2009 at 15:25
Naar aanleiding van uw post maar eens even het hele artikel gelezen, en ik kan niet anders dan het met Thomése eens zijn dat er sprake is van een communicatiecrisis. Alleen al het simpele feit dat er hierboven wat passages uit een fraai opgebouwd betoog worden geciteerd, waardoor de context maar vooral ook de ironie goeddeels verloren gaat, zegt mij al genoeg. Een veronderstelling als “Waar Thomése zich ongetwijfeld ook aan ergert, zijn de snelle meninkjes op krantensites en Nujij.nl” is een typisch voorbeeld van wat hij de “voldongen feiten van het reflectieloze reflex denken” noemt. Kent u Thoméses surfgedrag? Waarom dat woord ‘ongetwijfeld’? En waarom een vochtig rotje af laten gaan, door een losse kop boven een verder inhoudsloos linkje te plaatsen en die op nujij te zetten?
Thomése doet zichzelf verre van tekort, maar haalt op superieure wijze zijn gelijk.
October 25th, 2009 at 18:48
‘Als het maar vernietigend is’
Er zijn er idd bij. Maar gros van de twitteraars, bellers, bloggers, schrijvers, sprekers lijkt me nu niet daarmee bezig. (Wat een onzin.)
October 25th, 2009 at 19:23
In mijn ogen is een systeem pas dictatoriaal als ik er niet de absolute macht heb.
October 26th, 2009 at 01:36
Dat is makkelijk om te zeggen. Zou je niet verwachten van een schrijver. Als hij gelijk heeft, moet hij zichzelf ook als dictator zien. Je mening of boodschap delen met anderen is namelijk al eeuwen lang een gebruik. Maar dan via boeken, brieven, kranten en dergelijke. Dus volgens hem leven we al honderden jaren met miljoenen kleine dictators op aarde…? Zo niet… Dan zal ik nimmer een boek van hem willen lezen omdat logica één van de ‘musts’ is om een boek aantrekkelijk te maken.
October 26th, 2009 at 02:25
Vulpen en Mirck, jullie begrijpen het gewoon niet :P
Ik heb het artikel ook gelezen (gewoon in de papieren versie, vind ik prettiger).
Het gaat erom dat je een bericht aan anderen stuurt *alleen maar om* even te laten zien dat je bestaat.
Vergelijk het met een hond die even snel een grens van zijn territorium bepist.
Die reacties op sites als geenstijl e.d. (oké niet ALLE reacties, maar wel de meeste) voegen verder niks toe aan het debat.
Zelfde geldt vaak voor twitter. Bijv mensen sturen een bericht met een tag met een # er voor. Als je dan alle berichten met die tag leest, ben je nog niks wijzer. Totaal gefragmenteerde uitingen.
Dit kan je niet vergelijken met een serieus artikel waar STRUCTUUR en OPBOUW en ABSTRACTIE en INFORMATIE in zit en waar de lezende ook wat van opsteekt en over kan contempleren. Sowieso is een hogere aandachtsspanne dan 3 seconden ontwikkelen natuurlijk goed.
Twitter is nuttig als communicatiemiddel en als humormedium (dushi-Kimberley, l0l) en verder niet.
Verder denk ik dat hij met “te veel schrijvers” geen romanciers bedoelt, maar de bloggende navelstaarders, autobiografisch schrijvende VIVA-mensen etc.
Who cares! Ik lees al die troep niet, want het gaat óf alleen maar over henzelf óf het is te oppervlakkig en kort.
Trouwens Mirck interessant te zien dat je op analoge wijze reageert als de GS-reaguurders die je eerder op dit weblog zelf de les las.
Kijk eens naar hoe de gemiddelde inwoner van de VS denkt door de oppervlakkigheid van de TV-programma’s daar.
Gaandeweg raken hersenen gewend aan kortere aandachtsspannes en kunnen zich dan niet langer concentreren.
Ook blijkt keer op keer uit onderzoek dat multitasken slecht is voor je concentratie en intellectuele prestaties.
October 26th, 2009 at 09:32
@Elin, Tonk: Altijd een zwaktebod: stellen dat de auteur het aangehaalde stuk niet heeft begrepen. Ik begrijp Thomése prima, maar ben het gewoon niet helemaal met hem eens. En natuurlijk zie ik de zelfrelativering in zijn woorden, niet in de laatste plaats omdat hij ook zichzelf indeelt in de categorie ‘kleine dictators’. Speciaal voor jullie heb ik dat woord hier even tussen aanhalingstekens gezet, want net als Thomése bedoel ik ‘dictator’ niet letterlijk. Net als het woord ‘terrorist’ in de laatste zin van mijn betoog. Zoiets heet: ironie.
October 26th, 2009 at 17:11
Ik had het stuk van Thomese eerder in een azijnpisserige krant als de volkskrent verwacht. Ook het NRC begint blijkbaar mee te leunen met de schreeuwende minderheid. Op zich een interessant verschijnsel. Inhoudelijk heeft Thomese hier en daar gelijk. Microbloggen is vaak gewoon zeggen wat je gaat doen en soms is dat ook dikdoenerij. Het mooie is dat je mensen zelf kiest. je followt en UN followt. Dat heb ik met vooraangaanstaande types als het @slijterijmeisje en vincent Evers ook gedaan. Je bouwt zo je eigen netwerkje op van mensen waarvan jij vindt dat ze er toe doen. Thomese heeft blijkbaar geen moeite gedaan om zijn lijstjes uit te dunnen. Of hij twittert niet, zodat hij niet weet waar hij over praat. QED.
October 27th, 2009 at 11:19
Ik had er eerst geen zin in, in dat stuk van Thomése. Maar naar aanleiding van je stukje en de daarop volgende discussie ben ik het toch nog gaan lezen.
Ik vind dat er hier wel erg veel aandacht aan Twitter wordt besteed, terwijl het verhaal van Thomése daar niet over gaat. Dat verhaal werd op de voorpagina van de krant mooi samengevat: “iedereen praat, niemand luistert.” De schrijver richt zijn pijlen niet speciaal op Twitter, want waar al dat loze geouwehoer zich afspeelt doet voor het betoog niet terzake. Ik vermoed dat hij bijvoorbeeld net zo goed de televisie op het oog had.
Schrijven kan Thomése wel, maar de vraag blijft: wat moet je ermee? Hij brengt zijn klacht alsof het om een nieuw verschijnsel gaat en ook jij hebt het over woorden die “in toenemende mate” laatste woorden zijn.
Ik vraag me af of dat wel klopt. Dat er teveel gekletst wordt in de wereld, lijkt me een probleem dat al zo oud is als de mensheid.
October 28th, 2009 at 02:06
[…] Ik kreeg namelijk een aanval van acute, persisterende jeuk toen ik het stuk van Thomése in Het NRC Handelsblad van afgelopen weekend las. Een blog bericht van Jeroen Mirck (“P.F. Thomése is een kleine dictator”) kon mijn jeuk slechts enigzins verlichten. Het stuk van Thomése in de Opinie & Debat bijlage, heeft als kop: Sprekers, schrijvers, bellers, sms’ers, chatteraars, twitteraars: allemaal kleine dictators. Eerst vallen je ogen op chatteraars en twitteraars (oh het is weer zo’n trendy anti-Twitter story op zijn Volkskrants), maar dan zie je ’sprekers, schrijvers en bellers’ staan en je vraagt je af: “wie blijft er over”? […]