Copyright en nieuwe media, een slecht huwelijk
Nieuwe media laten zich moeilijk vangen in de Nederlandse Auteurswet, die al sinds 1912 bestaat. Stichting Copyright & Nieuwe Media ijvert ervoor de toepassing van die wet voor internet te moderniseren. Donderdag gaven internetjurist Arnoud Engelfriet en Creative Commons-muzikant Marco Raaphorst, allebei bestuurslid van de stichting, een masterclass over het slechte huwelijk tussen copyrights en nieuwe media tijdens de Mindz Easter Meetup in Seats2meet Utrecht. Een verslag vol schendingen van het auteursrecht.
Hoewel rechthebbenden voortdurend stellen dat de Auteurswet een onmiskenbaar onderdeel is van onze rechtsstaat, wees Engelfriet erop dat wij er in Nederland rijkelijk laat bij waren met zo’n wet. De Verenigde Staten hebben het auteursrecht al bij wet geregeld sinds 1779, de Britten zelfs al vanaf 1662. In Nederland werd anno 1877 zelfs nog gesteld dat er voor een dergelijk rechtsbeginsel helemaal niet grond was. De tijden veranderen dus, en – aldus Engelfriet – door de opkomst van internet is het hoog tijd om weer eens flink te veranderen.
“We leven in een nieuwe wereld”, aldus de aan juridisch adviesbureau ICTrecht verbonden Engelfriet, auteur van het boek ‘De wet op internet’. “Oude auteurswetten zijn vooral bedoeld voor de grote corporates die grote sommen geld willen verdienen.” Hoezeer dit soort rechten onder druk staan, blijkt volgens hem met name uit het boek Free Culture van Stanford-hoogleraar Lawrence Lessig, die afgelopen najaar nog een indrukwekkende presentatie gaf op Emerce eDay.
Wat mag er wel en niet qua auteursrecht op internet? Engelfriet gaf een paar praktische voorbeelden:
- Citeren. Een kort stuk tekst mag je citeren, zolang het maar “niet langer dan nodig” is en dat je aan bronvermelding doet. De vuistregel is dat je tekst zonder dat citaat niet overeind blijft. Citeren ter verfraaiing, dus zonder inhoudelijke rol in je betoog, is volgens de wet niet toegestaan. Het citaatrecht geldt ook voor foto’s (niet te groot citeren, maar er bestaan geen vaste maatafspraken), video en geluid.
- Parodieën. Je mag auteursrechtelijk werk hergebruiken als je er een parodiërende bedoeling mee hebt. Engelfriet: “Het moet grappig bedoeld zijn. Dat is trouwens iets anders dan grappig.”
- Kunst. Wie kunstwerken vastlegt, bijvoorbeeld door ze te fotograferen of na te tekenen, kan ook de Auteurswet schenden. Kunst in de openbare ruimte is normaliter vrij om vast te leggen, maar er zijn beruchte cases: de rechthebbenden van het Atomium in Brussel en de Erasmusbrug in Rotterdam hebben succesvol geprocedeerd tegen mensen die hun creatie hadden vastgelegd.
Indien je wordt aangeklaagd, ga dan nooit klakkeloos met de opgelegde schadevergoeding akkoord. Engelfriet noemde specifiek de ‘Scrabble-claim’, waarbij journalisten of fotografen vaak drie maal het tarief rekenen dan hun oorspronkelijke klant voor hun werk betaalde. “Ze beroepen zich daarbij op hun algemene voorwaarden, maar die kun je moeilijk opleggen aan mensen die geen zaken met je doen. Wat de oorspronkelijke klant heeft betaald, doet er niet toe. Het gaat om geleden schade, daar moet een bedrag voor worden bepaald. Betalen zult u, maar er valt te onderhandelen over de prijs.”
Engelfriet vertelde onder meer over een befaamde foto van Johan Cruijff op het WK voetbal van 1974. Fotograaf Guus de Jong verdiende er slechts 600 gulden mee, maar stuurt sindsdien gepeperde rekeningen aan met name bloggers die deze foto zonder toestemming hergebruiken. Zo moest een jongetje van 15 jaar oud het lieve sommetje van vierduizend euro betalen voor het plaatsen van deze foto.
Is Engelfriet ook strafbaar door de foto in zijn presentatie te laten zien? Nee, zegt hij. Hij gebruikt de foto namelijk uit educatief oogpunt voor een kleine groep en kan zich bovendien beroepen op het citaatrecht. En hoe zit het met iemand als ik, die van die presentatie een foto maakt en hem op Flickr zet? Dat is volgens Engelfriet toegestaan, onder meer omdat mijn weergave van de foto te klein is om het strafbaar te maken.
Een andere eye-opener: wanneer je een foto van iemand maakt, kan die persoon zich nog niet beroepen op het portretrecht. Dat kan pas bij publicatie van de foto. Hem laten zien in familie- of vriendenkring is wel toegestaan. Wie zijn Twitter-contacten als zijn vriendenkring beschouwt, krijgt echter weinig clementie van een rechter, aldus Engelfriet.
Ook muzikant Marco Raaphorst kwam met interessante voorbeelden van online situaties waar het auteursrecht nadrukkelijk wringt met het regulier gedrag van mensen. Zo riskeer je een boete van duizenden dollars als je het liedje ‘Happy Birthday’ zingt in een eigen video op YouTube. En wat te denken van Kutiman, die allemaal filmpjes van individuele muzikanten op de videowebsite hermonteerde tot ‘the mother of all funk chords’. Prachtig gedaan, maar als één van de muzikanten protesteert, wordt de hele video direct verwijderd. “Als die paar grote platenmaatschappijen kwaad willen, kunnen ze heel YouTube platleggen.”
Raaphorst eindigde zijn presentatie met de veelzeggende woorden “Wordt vervolgd”. Inderdaad, er zullen nog veel juridische robbertjes gevochten gaan worden over wat auteursrechtelijk beschouwd wel en niet mag op internet.
Foto bovenaan: TilarX (Flickr, CC)
Tags: Arnoud Engelfriet, auteursrecht, Auteurswet, copyright, Creative Commons, Marco Raaphorst, masterclass, portretrecht, Social Media
April 10th, 2009 at 13:14
Jeroen,
Ander aspect is de “spagaat” dreigt ook voor de Zorg. enerzijds meer informatie en interactie en aan de andere kant de (terechte) bescherming van de gegevens van de patiënt. Kan er toe leiden dat je bijvoorbeeld via forum vraagt voor interactie terwijl je de beantwoording via publieke kanaal kunt/mag laten verlopen. Kan een zekere onbalans te weeg brengen.
De patient kan er zelf voor kiezen gegevens van hemzelf openbaar te maken, de zorg mag daar dan echter nog steeds niet op reageren.
We hebben een uitdaging dus ;-)
April 10th, 2009 at 15:08
jammer dat ik er niet bij kon zijn. blijft een vreemd/bizar iets. dit.
April 10th, 2009 at 15:26
Jeroen, bedankt voor de uitgebreide recensie/samenvatting! Binnenkort komt een en ander ook als video online (als ze bij Marketingfacts opschieten) en dan kan iedereen ervan meegenieten.
En we zullen eens zien of Guus de Jong ook jouw blog leest ;)
April 10th, 2009 at 16:06
YouTube wordt nu al aardig verlamd door copyright claims. Er worden steeds meer video’s weggehaald.
April 10th, 2009 at 21:54
Helder verslag, dank. Maar waarom zijn nieuwe media en auteursrecht een slecht huwelijk? Dat blijkt me nog uit niets. Ook wordt me niet duidelijk waarom de wet gemoderniseerd zou moeten worden.
April 11th, 2009 at 09:07
[…] Copyright en nieuwe media, een slecht huwelijk […]
April 12th, 2009 at 08:47
mooi verslag.
wordt vervolgd zit hem ook in dan ik vaker spreek. tot snel! :-)
April 21st, 2009 at 07:28
@Erwin: Het ‘slechte huwelijk’ is mijn parafrase van de kritiek die de Stichting Copyright & Nieuwe Media heeft op de online toepassing van de Auteurswet. Haar kanttekeningen betreffen vooral het grijze gebied van niet-commercieel hergebruik van auteursrechtelijk materiaal, bijvoorbeeld in mashups, waar soms door belanghebbenden (zoals fotograaf Guus de Jong) onevenredig hard wordt opgetreden. Ook de juridische acties van Cozzmozz passeerden de revue. Volgens mij spitst de discussie zich erop toe om een grijs gebied als zodanig te benoemen en te ontzien. Sowieso kan het denk ik geen kwaad als internet specifieker benoemd gaat worden in de Auteurswet, iets wat naar mijn weten nog onvoldoende het geval is.
May 21st, 2009 at 23:04
Deze week verscheen er een interview met Arnoud Engelfriet op weblog De Nieuwe Reporter. Het is duidelijk waar hij voor staat, maar ik begin het gevoel te krijgen dat het allemaal een herhaling van zetten begint te worden, namens alle partijen. Vandaar mijn uitgebreide reactie aldaar:
“Wat ik een beetje jammer vind is dat deze discussie nu al enkele jaren muurvast zit. En dan niet alleen aan de kant van de ‘oude garde’, zoals de wijsneuzen van Stichting Copyright & Nieuwe Media graag beweren, maar aan beide kanten. Ook Arnoud Engelfriet is nog even wat oude meningen opnieuw aan het opbakken. Natuurlijk zijn we het er met z’n allen over eens dat Cozzmoss (of hoe dat bedrijfje ook moge heten) onsympathieke blafbrieven stuurt.
Maar laten we eens kijken naar de essentie. Dat het Auteursrecht niet goed is afgestemd op internet wil ik geloven, maar het is onzin om te beweren dat je het dan maar voor internet helemaal moet uitvlakken. Engelfriet heeft ongelijk als hij zegt: “Het internet is een medium dat is gemaakt voor het overnemen en kopiëren van materiaal.” Dat is net zo’n onzin als de overdrijving van Hugo Arlman dat warenhuizen er zijn om proletarisch te winkelen. Er is niks mis mee om grenzen te stellen aan klakkeloos jatwerk. Geen integrale artikelen, maar één alinea. De rest stop je maar lekker achter een linkje. Doe je daar niet aan mee? Fijn, dan laat ik Cozzmoss een rekening sturen. Even goeie vrienden.
Dan nog even die vraag van ene Simon: “Ik wil niet denigrerend zijn – okee, dat lieg ik – maar welke debielo kopieert 1 op 1 krantenartikelen op zijn of haar site?” Simon, die mensen bestaan volop. Mijn artikel “Het nut van Twitter” heb ik meermalen integraal op andermans website aangetroffen, meestal zonder enige vorm van bronvermelding. Op mailtjes daarover krijg ik NOOIT reactie. Men verwijdert dan – inderdaad als een debielo – direct de tekst. Terwijl het me daar niet om gaat: adaptatie of gedeeltelijk citeren is prima. Maar integraal jatten zonder bronvermelding? Val dan gauw eens lekker dood!
Wij willen het fatsoen terug in de samenleving, laten we dan ook eens nastreven dat er boerelullenregels zijn voor internet waar iedereen zich aan moet houden. Het delen van content is prima, maar niet onbegrensd en zonder regels.”
August 30th, 2010 at 12:42
“Maar integraal jatten zonder bronvermelding? Val dan gauw eens lekker dood!”
De “jatters” hebben in het geval van nieuwsberichten het gelijk volledig aan hun kant, aangenomen dat ze de herpublicatie zelf in een nieuwsmedium doen. Zie de Auteurswet.
“En we zullen eens zien of Guus de Jong ook jouw blog leest.”
Jeroen kan als journalist gratis gebruik maken van de advocaten van de NVJ (zelf ook een soort Kotsmos), dus zal De Jong niet snel stennis maken.
September 3rd, 2010 at 09:05
[…] Het internet en digitale bewerkingstechnologieën hebben het voor het publiek makkelijk gemaakt om een werk te kopiëren, te bewerken en te verspreiden. Dit geeft opnieuw aanleiding om de wetgeving omtrent auteurschap te herzien. […] Dat ontwikkeling in mediatechnologieën vragen oproepen over auteursrecht is duidelijk. Het ligt wat ingewikkelder als we inzoomen op de vraag waarom dit steeds een heikel punt is. Het is te makkelijk de reacties van de media-industrie af te doen als “wat de boer niet kent dat eet hij niet”. Een veel gehoord sentiment is dat de media-industrie gewoon niet moet zeuren en mee moet gaan met de veranderingen. Maar er valt daadwerkelijk wel wat te zeuren. Illegale kopieën daar gelaten, heeft de opkomst van de informatietechnologie een fundamentele verandering ingeluid voor het auteurschap en het auteursrecht. […]
November 15th, 2010 at 08:37
[…] De Auteurswet is geschreven lang voordat internet werd uitgevonden en levert dus online allerlei problemen op. Logisch dus dat er al jaren door specialisten wordt gepleit om nieuwe regels op te stellen voor copyright online. Lastig, zegt de politiek meestal bij voorbaat. Afgelopen week liet onze eigen Eurocommissaris Neelie Kroes echter een heel ander geluid horen: ze brak tijdens een toespraak in de Zuid-Franse stad Avignon een lans voor “een nieuwe benadering” van het auteursrecht. Een belangrijk signaal. […]
November 17th, 2010 at 12:14
De berichten over het zielige jongetje dat € 4000 moest betalen voor een foto zijn hardnekkig en onvolledig. Die jongen, B.V., had zijn website op de naam van een ander gezet. De ISDN inschrijving van Soccer4you was dus vals. Zijn vader reageerde op een eerste brief door zich voor te doen als gemachtigde van de (niet bestaande) houder van de site. De minderjarige jongen bleek zich later ook nog te hebben laten inschrijven in het handelsregister, wat in principe niet kan.
Als gevolg van de opeenvolging van list en bedrog kwam de deurwaarder de eerste keer voor niets aan de deur, de gedagvaarde (niet bestaande) persoon woonde uiteraard niet aan het bezochte adres. Uit nader onderzoek bleek pas dat het B.V. was die moest worden gedagvaard.
Als de vader direct contact had opgenomen en eerlijk had gezegd dat het ging om zijn 15-jarige zoontje zou het kind nooit zijn gedagvaard. Overigens heeft de jongen nooit iets betaald, zijn ouders evenmin. Voor de benadeelde fotograaf een forse schadepost: Guus de Jong moest alle kosten betalen.
November 17th, 2010 at 12:23
@Luc Verkoren: Dank voor de aanvulling.
February 28th, 2011 at 17:41
“De berichten over het zielige jongetje dat € 4000 moest betalen voor een foto zijn hardnekkig en onvolledig.”
Maar dus wel correct? Het feit dat iemand zich aan de gierhonger van copyrighttrollen wenst te onttrekken wil nog niet zeggen dat dan maar als een soort tuchtmaatregel alle registers moeten worden opengetrokken. De rechter zou zich diep moeten schamen.
En inderdaad, bedankt voor de aanvulling.
June 7th, 2011 at 20:26
[…] Vandaag stelde blogger Niek ten Hoopen me een vraag op Twitter. Op zijn blog geeft hij een nadere toelichting: “Ik heb een meningsverschil met RTV Oost. Een interessant meningsverschil zelfs. Het gaat om het herpubliceren van foto’s waar gelinkt naar wordt via Twitter.” Meer specifiek gaat het om een foto van overstroomde straten in Enschede, die zonder bronvermelding opdook op de lokale site. Mijn antwoord: “Nee, tenzij…” Vooropgesteld: de foto is natuurlijk gewoon van jou, daar waakt de aloude Auteurswet over (al staat die onder druk). Toch kunnen er een paar redenen zijn waarom een medium zich wel kan beroepen op het hergebruik ervan zonder vooraf toestemming te vragen. […]
July 25th, 2012 at 03:28
[…] Dat had hij beter niet kunnen doen. Want exact twee maanden later krijgt hij een brief van de advocaat van fotograaf Guus de Jong. De Jong en zijn advocaat zijn inmiddels berucht als het om dit soort “geintjes” gaat. Naast berucht zijn ze ook vooral vasthoudend. Als in dat ze niet opgeven voor er een soort van overeenkomst is, die in vrijwel alle gevallen betekent: BETALEN. Ook in de brief aan JayJay wijken ze niet van hun standaard protocol af. […]