Malcolm Gladwell over uitblinkers en toeval

Vrijdag was Malcolm Gladwell voor het eerst in Nederland. Dat werd vooraf aangekondigd alsof er een rockstar in aantocht was, maar Gladwell staat in werkelijkheid te boek als managementgoeroe. Met zijn grote bos rastahaar is hij wel meteen de meest opvallende in zijn soort. Bovendien kochten miljoenen mensen zijn eerste twee boeken: The Tipping Point en Blink. Zijn nieuwe derde boek (Outliers) gaat over uitblinken en succes. Uitermate nieuwsgierig toog ik naar de Universiteit van Amsterdam om hem daar te horen spreken. Laat ik het maar meteen verklappen: het viel me wat tegen.

De 45-jarige Canadees Malcolm Gladwell is een begenadigd spreker. Hij knoopt sociale, psychologische en historische vraagstukken aan elkaar en overgiet ze met een managementsausje. Bovendien is hij etnisch gezien interessant, want het kind van een Britse vader en een Jamaicaanse moeder. Gespreksleider Joris Luyendijk legde niet voor niets een link tussen Gladwell en de nieuwe Amerikaanse president Barack Obama. Beide half blank en half zwart, beide ondanks hun ogenschijnlijk ongunstige afkomst uitermate succesvol.

Over succes hebben gaat het ook vooral in Gladwells nieuwste boek Outliers. De auteur bepleit daarin dat uitblinken niet primair is ingegeven door fenomenaal talent, maar toch vooral door toeval. Hij noemt drie doorslaggevende aspecten: armoede, domheid en instelling.

Sociale klasse is in de eerste plaats een belemmerende factor voor succes. Daarna is het de soms domme wijze waarop talenten worden geselecteerd, zoals de leeftijdsselectie bij jonge sporters (waarbij zij die in januari geboren zijn al een enorme fysieke voorsprong hebben op najaarskinderen). Tot slot gaat het simpelweg om instelling: Aziaten werken simpelweg harder dan westerlingen, terwijl het succes van iemand als Bill Gates is te danken aan de vroege ochtenden dat hij eindeloos zat te programmeren op een vrije computer op school.

Klinkt dit alles als een open deur? Ja. Dat is het grootste bezwaar tegen Malcolm Gladwell. Tegelijk knoopt hij er prachtige anekdotes aan vast, die zijn presentaties toch juist heel waardevol maken. Ook zijn eigen afkomst leverde een interessante discussie op. Daarmee ondergraaft hij naar eigen zeggen niet zijn theorie, aangezien zijn ouders in een goede sociale klasse zaten. Bovendien speelde er volgens hem een emancipatorisch aspect: zijn vader was de blanke, zijn moeder de kleurling. Bij Obama ligt dat toch wat anders: “Wat werkelijk omstreden is in de VS is een zwarte man met een blanke vrouw.”

Gladwell sprak trouwens voor een overvolle UvA-aula, op uitnodiging van het John Adams Institute. Ik ben benieuwd wat andere aanwezigen van zijn presentatie vonden.

Tags: , , , , , , ,

8 Responses to “Malcolm Gladwell over uitblinkers en toeval”

  1. dulk Says:

    Interessant dat het je tegen viel. Wat waren je verwachtingen dan?
    Als je had verwacht dat je het geheim van de ingrediënten voor talent zou krijgen dan begrijp ik je teleurstelling.

    Zijn presentatie vond ik een hoopvol betoog dat er voor een land of een maatschappij meer in het vat zit: We zijn voor vooruitgang niet afhankelijk van die unieke talenten van een begenadigde éénling. Wij kunnen als maatschappij haast iedereen een talent laten zijn. Door rondom ons meer aandacht te besteden aan het wegnemen van drie belemmeringen: domheid, instelling en armoede.

  2. Paul Blok Says:

    Ik was er ook en mij viel het niet tegen. Als je open deuren voor iedereen zichtbaar maakt, kan dat zeker zin hebben. En dat is volgens mij wat hij doet.

    Anders dan veel managementboeken voorschrijven gaf Gladwell aan dat een individu hier maar in beperkte mate doorheen kan breken. Een mooi excuus voor iedereen die nergens in uitblinkt, maar het heeft ook iets fatalistisch.

    Onze maatschappij zal dus moeten veranderen (op de drie aspecten die je noemt) om de potentie en talenten uit mensen beter te benutten. Dat klinkt als een mission impossible. Zeker als mensen als Gladwell zelf niet de politiek in willen.

    De vraag is of zijn verhaal voldoende kracht heeft om ‘onze maatschappij’ te verbeteren.

  3. Jeroen Mirck Says:

    @Dulk, @Paul: Dank voor jullie perspectief. Ik moest grinniken om Pauls reactie op Twitter: “Toch grappig dat iedereen er nét iets anders uitpikt. Dat @comicbase minder positief was zal wel door zijn geboortedatum komen of zo.” Als boreling uit december zou ik het nationale ijshockeyteam van Tsjechie niet gehaald hebben, zo leerde de presentatie van Gladwell.

    Het goede van zijn presentatie is het inzicht dat individueel succes niet louter is ingegeven door een alles overstijgend supertalent, maar door goede selectie en hard werk. Dat wist hij op inspirerende wijze aan te kaarten.

    Zijn drie thema’s op basis waarvan het opsporen van talent vaak verkeerd loopt, vond ik bij nader inzien verre van origineel. Armoede en sociale klasse zijn altijd een belemmering geweest voor succes, dat is geen nieuw inzicht. Hard werken is al evenzeer een vanzelfsprekendheid, net als het inzicht dat Aziaten zich daar makkelijker toe kunnen zetten dan soms wat al te zelfbewuste westerlingen.

    Wat overblijft is zijn ‘stupidity’-claim. Die vond ik verfrissend, want veel talent gaat verloren. Het is alleen de vraag of iemand anders de handschoen oppakt. Gladwell zelf niet, want hij maakte zonneklaar geen politieke ambities te hebben. “Daarin ben ik zelf geen uitblinker.”

  4. Natasha Says:

    Ik vond het leuk om te weten wie Gladwell is. Ik leer zelf over mijn eigen land. Maar het vergelijken van een “half zwarte, half blanke” Canadees met zo iemand in de VS is helemaal verkeerd.

    We hebben geen zwarte slaven in Canada gehad, Jackie Robinson, de eerste zwarte Amerikaanse honkbalspeler, moest toch in Montreal, Canada spelen en denk maar eens naar welke land de ‘underground railroad’ toe ging.

    Dat zwart-wit probleem is een Amerikaans probleem, niet Canadees.

  5. Jeroen Mirck Says:

    @Natasha: Die vergelijking liep inderdaad behoorlijk mank, maar leverde in de discussie wel het inzicht op dat vanuit conservatief perspectief een blanke man met een zwarte vrouw geaccepteerd is (de man is volgens die zienswijze immers superieur aan de vrouw), maar een blanke vrouw met een zwarte man niet. Gladwell noemde dat de grootste angst van conservatieven.

    Overigens werd Gladwell het debat voortdurend benaderd alsof hij een Amerikaan was, maar ik vrees dat iedere Canadees daar in Europa last van zal hebben. Een kwestie van ontbrekend historisch of geografisch besef.

  6. Natasha Says:

    blanke man – zwarte vrouw = jungle fever
    zwarte man – blanke vrouw = vrouw kon niet beter doen

    Vreselijk allemaal. En heeft weer niets te maken met die man. Als hij leliewit was was er geen discussie. Very 1970s :)

  7. Jeroen Mirck Says:

    Maandag bevatte NRC Handelsblad een prima interview met Malcolm Gladwell. “Ik geef niet om geld of roem. En ja, ik schrijf leuk, maar dat doen heel veel mensen. We maken van schrijvers individuele helden, maar ik heb gewoon ontzettend veel geluk gehad. Dit boek was twee jaar geleden, tijdens de regering Bush, niet op dezelfde manier opgepikt. Nu verschijnt het in een land dat weliswaar leeft met de mythe dat succes een individuele verdienste is en dat terughoudend is geweest in collectieve aanpak van bepaalde problemen, maar dat eindelijk toe is aan zelfkritiek.”

    Over het heldendenken zegt hij tegen NRC-journalist Stine Jensen: “Wij houden van heldenverhalen. Het is een menselijke neiging om een persoonlijk verhaal te maken waarin het individu zegeviert en waar institutionele en omgevingsfactoren uit zijn weggehaald. Zo geven wij zin aan het leven. Maar ik hou van de complexiteit van de sociologische benadering.”

    Ook krijgt hij de vraag voorgelegd of er verschillen zijn tussen mannen en vrouwen die bepalen of je een uitblinker wordt. “Vooroordelen en verwachtingen omtrent geslacht en ras kunnen een extra belemmering zijn. Maar ze zijn altijd onderdeel van een groter verhaal, niet het hele verhaal. Als je niet goed genoeg bent, kun je wel alle belemmeringen weghalen, maar zal je niet succesvol worden, zo denkt men. Ik redeneer andersom: eerst moet je alle belemmeringen wegnemen en daarna ga je talent selecteren. Als alle vooroordelen zijn verwijderd binnen een bepaalde beroepsgroep, en je faalt nog steeds, dan kunnen we het erover hebben dat jij niet goed genoeg bent, maar zolang de belemmeringen er zijn, is dat immoreel. Stel: jij wilt een gevechtspiloot worden en dat lukt je niet. Ik kan niet beoordelen of jij dat niet kan worden totdat ik zeker weet dat de wereld van de gevechtspiloten, een van de meest masculiene bolwerken die je je kunt voorstellen, geen belemmeringen meer opwerpt om deel te nemen.”

  8. Yolanthe Says:

    Voor allen die Malcolm Gladwell’s verhaal gemist hebben: het is integraal op goede kwaliteit video te vinden op de website van het John Adams Institute: http://tjai.nl/malcolm_gladwell/ inclusief de vragen vanuit het publiek.

    Verder is misschien de vertaling van ‘attitude’ naar ‘instelling’ nogal onduidelijk. Een andere vertaling zou kunnen zijn: ‘levenshouding’.

Leave a Reply